Een boeken­plank­spoorweg

[200×40 cm²]
① Overgavespoor
② Fabriek
③ Oliedepot
④ Goederenloods
⑤ opstel­spoor

De Engelse versie van deze pagina is in een iets gewijzigde vorm gepubliceerd in het Britse tijdschrift Model Trains International↗, nummer 45, maart-april 2003.

Dit ontwerp is een klassieke boekenplank-modelspoor­weg. Ik heb getracht de lengte te beperken tot 2 m omdat ik heb ervaren dat in kleine huizen langere wanden moeilijk zijn vrij te maken. De meeste boekenplank model­banen zijn niet te “buigen” rond of in een hoek omdat de wisselstraten dit niet toelaten.

Vanuit het standpunt van een spoorwegbouwer gezien is dit ontwerp niet ideaal, Maar om interessante rangeerbewegingen te krijgen adviseer ik enkele fouten in te bouwen. In dit geval zouden de beide kruisingen weggelaten kunnen worden, maar het ziet er nu gewoon goed uit. Wat ik wel adviseer is dat het mogelijk moet zijn een rangeerlocomotief om te kunnen laten lopen. Op die manier kunt u met één locomotief alle sporen bedienen. Anders heeft u snel twee locomotieven nodig aan beide einden.

Dit ontwerp heeft een overgavespoor bij punt ①. Ik beveel het gebruik van “cassettes” aan. Ik heb deze dingen het eerst gezien in de boeken van Rice [Rice, Iain: An Approach to Model Railway Layout Design - Finescale in Small Spaces]. Een cassette is een stukje spoor dat u los kan koppelen van uw baan. U kunt een trein in de cassette rijden, de cassette loskoppelen en ergens anders opbergen. Daarna kunt u een andere cassette met een andere train plaatsen. Dit betekent dat u aan de onderzijde genoeg ruimte vrij moet laten om de cassettes te kunnen wisselen. Als u goed bent in het maken van mechanische constructies zou u ook een paternoster kunnen bouwen.

↓ De industrieën rond een binnenhaven is een van de taferelen op het kleine baantje “Smeerdijk”, gemaakt door Derk Huisman, Henk Wust en Jan van Mourik. Dit diorama was te zien op de Nederlandse Modelspoordagen van 2016. Deze dicht­bebouwde omgeving is een mooi voorbeeld voor deze baan.

Slankere wissels

Dit ontwerp maakt ook gebruik van Fleischmann↗ Profi rails. De wissels met een hoek van 18° zijn echter niet slank te noemen. Als u meer ruimte ter beschikking hebt staan kunt u in overweging nemen slankere wissels toe te passen. In de onderstaande tekening heb ik het ontwerp herontworpen met Peco↗ rails. Ik heb de wissels met normale boogstraal en een wisselhoek van 12° gebruikt. Dientengevolge wordt de baan 25% langer. De lengte van de modelbaan wordt dan 2½ m. Vreemd genoeg wordt het ontwerp ook smaller omdat de afstand tussen de sporen bij het gebruik van PECO verkleint van ±70 mm in 50 mm. De diepte is nu 30 cm in plaats van de 40 cm van het originele ontwerp: een vermindering met 25%. Zoals ik al eerder schreef heb ik de vervelende gewoonte alle afmetingen te minimaliseren, maar u kunt de gewonnen ruimte naar eigen inzicht gebruiken.

Toen ik dit plan opnieuw bekeek, moest ik de conclusie trekken dat het manipuleren van de cassette in de linkerbovenhoek problematisch is. Het in- en uittrekken van de cassettes zal zeker niet eenvoudig zijn. Daarom heb ik een andere variant ontworpen waarin cassettes anders worden gebruikt. Deze cassettes kunnen vrij schuiven over een gladde oppervlakte, zodat u ze gemakkelijk kan verwisselen. Deze oppervlakte is zichtbaar aan de linker zijde. Ik heb het ontwerp tevens gespiegeld zodat het overgavespoor beter bereikbaar is. De fabriek bij punt ② is verdwenen, maar de opstel­sporen zijn gehandhaafd als verborgen “cassette”-sporen. Of, als u dat wilt, kunt u beide sporen vast uitvoeren, waardoor de ruimte voor de cassettes iets ondieper wordt. De achtergrond is blauw ingetekend. Met deze opzet verliest u ruimte voor het industrielandschap, maar wint u wat betreft rangeer­mogelijk­heden.

↓ En als extraatje heb ik deze laatste variant voorzien van een stadslandschap.

Elektrische bedrading

↓ Onderstaande tekening geeft een suggestie voor de elektrische bedrading van het ontwerp voor analoge (niet digitale) bediening. Ik heb geprobeerd de Fleischmann kleurcodering te gebruiken.

Er is gebruik gemaakt van een zogenaamde Z-schakeling, waarbij per sectie stroom toegevoerd kan worden vanuit rijregelaar Tr1 of rijregelaar Tr2. Dit gebeurt met de onderste schakelaars. Deze schakelaars hebben een middenstand waarmee de sectie stroomloos kan worden gemaakt. Het zijn zgn. ON-OFF-ON schakelaars. Deze schakelaars zijn niet aanwezig in het Fleischmann assortiment, ze zullen bij een elektronica winkel gekocht moeten worden. Er wordt gebruik gemaakt van een gemeenschappelijke terugleiding: de achterste rail. Dit betekent dat bij de sectiescheidingen (rode driehoekjes) alleen de voorste rail onderbroken moet worden. Dit gebeurt door de metalen raillas te vervangen door een kunststof exemplaar.

Iedere sectie kan op deze manier of vanuit Tr1 of vanuit Tr2 worden gevoed. Hierdoor kunnen twee lokomotieven ieder door hun eigen rijregelaar onafhankelijk worden gevoed en dus onafhankelijk van elkaar worden bestuurd. Door de schakelaars “slim” in te stellen kunnen rijwegen worden gemaakt. Ik denk dat twee onafhankelijk bestuurde lokomotieven voldoende is voor een baan van deze omvang.

Verder zijn de besturingen van de wissels ingetekend. Deze kunnen het gemakkelijkst worden bediend met eenvoudige momentschakelaars (1×ON).